Sinds kort werk ik aan een nieuw opdracht, die ik zelf heel gaaf vind: teksten produceren voor de app Wolfgang. Dit is een app die ontwikkeld is om ín de concertzaal te gebruiken bij een klassiek concert. De app geeft je informatie over wat je hoort, precies op het juiste moment. Best een flinke vernieuwing voor de toch wel traditionele wereld van klassieke muziek. Gelukkig is de app zo ontworpen dat het beeldscherm niet oplicht en dus niet storend is voor andere concertbezoekers. 

'Maar weet jij dan zoveel van klassieke muziek?', hoor ik jullie denken. Nou, nee. De app is bedoeld voor mensen die geïnteresseerd zijn in klassieke muziek maar er niet ongelooflijk veel vanaf weten. Daarom werd een tekstschrijver gezocht die wel het verschil kan horen tussen een klarinet en een hoorn, maar die zich niet verliest in muziektheorie. Ik probeer in de teksten de gebruiker mee te nemen in het 'verhaal' van het stuk: waar gaat het over, waarom jagen die violen de muziek op en wie was de componist eigenlijk? Best spannend of dat lukt, vind ik. Vooralsnog leert deze klus me in ieder geval ook zelf beter te luisteren, en dat is al winst! 

Volgende week wordt de app gelanceerd en is hij voor iedereen te downloaden. Je moet wel een deelnemend concert bezoeken om gebruik te kunnen maken van de app. Over twee weken probeer ik de app zelf uit. Dan horen jullie meer!  
 

Januari is gedichtenmaand. Niet alleen omdat de Gedichtendag (dit jaar op 29 januari) erin valt, maar ook omdat deze maand de verjaardag van #poëzievoorhetslapengaan is. In de  nacht van 14 op 15 januari, om precies te zijn. Drie jaar oud inmiddels (voor de niet-twitteraars onder jullie: onder de naam #poëzievoorhetslapengaan twitter ik (elke) avond een paar dichtregels om mee te nemen in de nacht, van bekende en minder bekende dichters) en inmiddels met een flinke schare trouwe fans.

Het mooie is dat deze dichtregels nog steeds onverwachte reacties oproepen. Soms zijn dichtregels ineens pijnlijk actueel, door het nieuws of door persoonlijke omstandigheden van een van de volgers. Ik heb al vaak gehoord én meegemaakt dat een paar rake woorden troost kunnen geven, of soms een onverwachte lach. Een paar voorbeeldjes van #poëzievoorhetslapengaan van afgelopen tijd: 

Wat deed ik dit jaar nog meer met poëzie?

Ik ben gek op gedichten en mooie woorden en kom het dan ook op allerlei plekken tegen. Ook in mijn werk. Naast #poëzievoorhetslapengaan kwam ik poëzie ook tegen in de Rothko-tentoonstelling in het Gemeentemuseum in Den Haag. Deze prachtige tentoonstelling prikkelde met beelden en bracht daardoor ook woorden boven. Ik schreef er een blog over: 'Flarden poëzie bij Rothko". Ook vermaakte ik me een dag lang met het maken van boektitelgedichten. 
Hoe dingen weer mooi bij elkaar komen gaf mijn werk voor Peter-Jan Soeters aan. Enkele jaren geleden koos ik zijn gedicht als winnaar van de Tik van de Molen twittergedichtprijsvraag. Zijn gedicht kwam op onze waterfles terecht en hij mocht op het festival zijn werk voordragen. Afgelopen jaar mocht ik hem helpen bij de publiciteit voor zijn 'Bundel', een letterlijke 'bundeling' van zijn gedichten: losbladig en met een mooie houten kaft. Je kunt Bundel hier bekijken en bestellen. 

En zelf? Zelf dicht ik ook zo af en toe. Met gemengde gevoelens, omdat ik het graag beter zou willen kunnen: 

Er schuilt een dichter diep in mij
die danst en vecht met woorden
maar liever stil zijn gang blijft gaan
uit angst dat niemand hem wil horen.
Er schuilt een dichter diep in mij: 
zal ik hem vermoorden? 


Ook 's avonds dichtregels lezen voor je in slaap valt? Volg #poëzievoorhetslapengaan via mijn twitteraccount @ElineLevering . Iets vragen? Mail me op eline@kunstindekijker.nl . 

In mijn blog Wat je niet moet doen als je de Rothko-expositie bezoekt vertelde ik al over de associatie met de Capella Scrovegni die ik had tijdens de opening. Die persoonlijke associaties, die voor iedereen anders zijn, vind ik boeiend. Zoals velen van jullie weten ben ik gek op poëzie en gebruik daar ook graag fragmenten van, zoals bijvoorbeeld in #poëzievoorhetslapengaan . Heel vaak roepen gebeurtenissen of beelden fragmenten van gedichten bij mij op. Zo ook in de expositie. Hoewel ik me ervan bewust ben dat ik zomaar een bouwsteen trek uit een zorgvuldig opgesteld gedicht, deel ik die flarden poëzie toch graag met jullie, omdat ze wat mij betreft weer een andere, persoonlijke betekenis krijgen met het werk van Rothko in gedachten .

In het interview in de catalogus bij de Rothko-expositie vertelt Henk van Os over het verlangen van Rothko om 'op te lossen'. Van Os noemt dit ook in relatie met het laatste rode werk van Rothko en diens zelfmoord, waarbij hij zijn polsen doorsneed. Heftig, maar ook de reden waarom direct een fragment van een gedicht van Willem Wilmink in mij opkwam, dat eigenlijk over 'opa' gaat maar ook precies lijkt te passen bij Mark Rothko: 

"doodgaan is dus niet zoiets als nacht
het is de steeds grotere ruimte die
hij voor zichzelf heeft bedacht"

- Willem Wilmink- 

In een twitterconversatie met een Rothko-fan vertrouwde zij me toe dat het werk van Rothko op haar de uitwerking heeft " dat je op wilt gaan in het beeld, niet weg wilt, en het tegelijk teveel is, te overweldigend". Hoe mooi is het als dat over je werk, over jou gezegd wordt? Ook Rutger Kopland verlangde daar blijkbaar naar: 

"ik heb altijd gewild dat ik dat was, een lege
plek voor iemand, om te blijven"

- Rutger Kopland - 

Zoals ik in mijn vorige blog al schreef was ik zelf erg onder de indruk van een werk op papier, waar zwart en blauw onder een lichtgevende band geplaatst zijn. Het lijkt wel alsof Ingmar Heytze dit gedicht schreef terwijl hij het werk zag: 

“.. doorzichtig
blauw of peilloos zwart; een mooi, groot
ademhalen onder de maan.”

- Ingmar Heytze - 

In mijn ogen hebben woorden een ongelofelijke kracht. Fragmenten uit poëzie kunnen troostrijk zijn, als ze passen bij het moment of bij je gevoel. Daarvoor is de context van het gedicht niet altijd nodig. Net als poëzie is het werk van Rothko troostrijk en lijkt het soms te zeggen:

"Laat mijn verdriet altijd groter wezen 
dan het jouwe
zodat het eromheen kan liggen
als armen"

- Herman de Coninck - 

Tot vanmiddag had ik er nog niet van gehoord, maar nu ben ik verslaafd aan het Boektitelgedicht. Een boektitelgedicht is een stapel boeken uit je eigen boekenkast, waarvan de titels een gedicht vormen. Zo ver als in deze video ben ik nog niet gekomen, maar ik heb er toch al een aantal gemaakt. Doen jullie mee? 

Regelmatig hoor ik van vrienden of bekenden dat zij ‘wel iets anders boven de bank willen dan een IKEA-poster’, maar geen idee hebben waar ze moeten beginnen met zoeken. Voor iedereen die dit herkent, bij deze een korte cursus 'Kunst kopen voor dummies'. 

Waar koop ik kunst? 
Mensen blijken het vooral lastig te vinden waar ze moeten beginnen. Kunst wil je immers het liefst zien, maar waar kan dat? En zijn er ook goedkopere alternatieven voor de ‘dure' galeries? Een overzichtje:  

Direct via de kunstenaar
Het allerleukste is toch wel als je direct van de kunstenaar koopt. Soms tref je die op kunstbeurzen, maar vaker gewoon in hun atelier. Zoals ik eerder al schreef vermelden veel kunstenaars jammergenoeg op hun website geen prijzen. Wat mij betreft zouden ze dat veel vaker moeten doen en ook moeten aangeven dat je bij hun atelier langs kunt komen. Als je zelf ziet hoeveel aandacht en vakmanschap er in een werk wordt gestopt, is de prijs ineens niet zo hoog meer. Bovendien kun je ál je vragen aan een kunstenaar stellen over zijn werk en hoef je geen commissie te betalen over je aankoop, zoals bij veel galeries en veilinghuizen het geval is. Een mooie manier om op één dag meerdere ateliers aan te doen is bijvoorbeeld via de Kunstroute, die ook in Leiden wordt gehouden (Kunstroute Leiden). Ook de afstudeerexposities van de kunstacademies zijn een hele goede manier om veel kunst te zien en ook voor een betaalbare prijs aan te schaffen. 

Galeries
Elke stad heeft wel een paar galeries. Vaak zijn ze vrij specialistisch en laten werken uit een bepaalde periode zien of alleen in een bepaalde techniek.  Er zijn goede dingen te vinden, maar je bent natuurlijk sterk afhankelijk van de keuze van de galeriehouder. Misschien is het niet jouw ‘smaak’, en dan ben je snel uitgekeken. Ook zijn werken in galeries soms vrij prijzig voor de beginnende kunstkoper. Niet voor iedereen ideaal dus. Wees in ieder geval niet bang om een galerie binnen te lopen. Net als in een kledingwinkel is het helemaal niet raar als je alleen even rondkijkt. 

Kunstbeurzen
Het voordeel van kunstbeurzen is dat je er véél kunt zien. Door veel te kijken ontdek je wat je eigen smaak is. Voordeel is ook dat je op zo’n kunstbeurs gemakkelijk prijzen kunt vergelijken. Kunstbeurzen heb je in alle soorten en maten én voor alle portemonnees. Als beginnende kunstkoper is de TEFAF geweldig om je ogen uit te kijken, totdat je bij het prijskaartje komt. Een mooi alternatief is dan wellicht de Affordable Art Fair, voor kunst tot 5.000 euro. Overigens is ook voor mijn portemonnee 5.000 euro nog een enorm bedrag. Voor jou ook? Dan kun je ook eens naar de Kunstjaarbeurs in Amsterdam, een stuk laagdrempeliger en vaak ook betaalbaarder. 

Veilinghuizen
Tijdens mijn studie werkte ik twee dagen per week bij Veilinghuis Van Stockum's Veilingen in Den Haag. Op deze manier kocht ik mijn eerste kunstwerken. Veel mensen weten niet precies hoe een veiling in zijn werk gaat en worden daardoor afgeschrikt. Terwijl je via een veilinghuis aan prachtige spullen kunt komen, vaak voor een hele goede prijs. 
Bij de meeste veilinghuizen worden er eerst kijkdagen georganiseerd. Met een catalogus in de hand kun je alle objecten bekijken en zie je ook de richtprijs staan. Regelmatig bevat een catalogus een beschrijving als ‘map met 14 zeefdrukken, diverse kunstenaars’. In dat geval moet je dus wel gaan kijken wat er precies allemaal tussen zit. Dit zijn wel vaak de beste koopjes! 
Op de veilingdag zit je, met een biednummer, in de zaal en komen de objecten (in sneltreinvaart) langs. De veilingmeester noemt het kavelnummer (het nummer van object) en het startbedrag (vaak 70 procent van het genoemde bedrag in de catalogus) en geeft bij bijzondere objecten een korte beschrijving. Nu kan er geboden worden. Als je je biednummer omhoog steekt doe je een bod. De hoogste bieder wint.
 Let op: er zitten wel wat haken en ogen aan het kopen bij een veilinghuis. Zorg dat je voor jezelf een duidelijke limiet hebt. In de spanning van het bieden is het verleidelijk om door te blijven gaan omdat je  jouw werk wilt 'winnen'. Het tweede punt waar je op moet letten is dat je over je aankoop nog ‘opgeld’ betaalt aan het veilinghuis. Vaak bedraagt dat ongeveer 25 procent. Koop je iets van 100 euro, dan betaal je daarbovenop nog 25 euro aan het veilinghuis. 

Internet
Zelf heb ik een aantal aankopen via Marktplaats en Museumveiling.nl gedaan. Het nadeel is dat het aanbod soms beperkt is, en soms juist overweldigend groot. Als je via marktplaats op zoek gaat moet je wel weten wat je wilt hebben. Als je heel gericht op een kunstenaar zoekt, kun je nog wel eens leuke dingen tegenkomen. Zo kocht ik er een werk van Harry van Kruiningen. 

Wat moet ik kopen?
Dit is een makkelijke vraag. Het antwoord luidt: wat je zelf mooi vindt. Er is geen kunsthistoricus of galeriehouder die jou moet vertellen wat ‘goede kunst’ is. Het belangrijkste is dat je veel, héél veel gaat bekijken. Door te kijken leer je wat je eigen smaak is. Ook zal je op den duur merken dat je smaak zich ontwikkelt en dat je sommige dingen beter gaat vinden dan andere. Er zijn natuurlijk wel een aantal dingen waar je op kunt letten. Als je kunst via een veilinghuis of via internet koopt, is het belangrijk dat je goed oplet of het werk in goede staat is. Vooral werken op papier kunnen soms flink beschadigd zijn door blootstelling aan licht of vocht. Bij werken op papier is het ook goed om te letten op de oplage. De notering 50/1500 geeft aan dat je nummer 50 uit een oplage van 1500 stuks hebt gekocht. Niet zo heel erg uniek dus (overigens kunnen bij sommige druktechnieken de drukken onderling wel degelijk verschillen). 
Dat je moet kopen wat je mooi vindt is natuurlijk overduidelijk als je het werk aan de muur wilt hangen en er elke dag tegenaan wilt kijken. Als je ambities hebt om een kunstcollectie te beginnen ligt het wat anders. Dan is het goed om na te denken wát je precies wilt verzamelen: hedendaagse kunst? En welk discipline dan? Natuurlijk heb je je persoonlijke voorkeuren, maar als je bijvoorbeeld een collectie ‘na-oorlogse Nederlandse prentkunst’ begint moet er natuurlijk een Klaas Gubbels in je collectie zitten, ook al vind je dat persoonlijk niet zo mooi. 
Kunst kopen omdat je hoopt dat het veel waard wordt is overigens meestal niet zo'n slim idee. Ook kunstenaars kunnen 'uit' raken en het is dus zeker niet gezegd dat kunst zijn waarde altijd blijft behouden. Natuurlijk zijn er de uitzonderingen, maar die komen bijna alleen voor in tv-programma's als 'Tussen kunst en kitsch'. 

Wat mag dat dan kosten?
Veel mensen denken dat kunst kopen niet voor hen is weggelegd. Dan heb ik goed nieuws: je kunt al kunst kopen vanaf een paar tientjes. Veel mensen vinden de prijs van wat zij mooi vinden erg hoog. Vaak is dat omdat het onduidelijk is waarop de prijs gebaseerd wordt of omdat ze kunst zien als iets 'extra's'. Om te plagen vraag ik dan weleens wat hun flatscreen heeft gekost of de nieuwe design-zithoek. En of dat toevallig unica zijn? Vaak hoor ik ook: "ja, maar dát gebruik ik elke dag". Maar dat geldt voor kunst aan je muur net zo goed als voor je eettafel of je bank. Door bij dit soort dingen stil te staan gaat het idee over de prijs van kunst al naar een wat realistischer niveau.
Kunstenaars op hun beurt adviseer ik vaak om eens een berekening te maken van hoeveel ze zouden moeten verkopen en voor welke prijs om rond te kunnen komen van hun werk. Meestal licht dat bedrag een stuk hoger dan wat ze daadwerkelijk voor hun werk vragen. 
Naast het feit of de kunstenaar moet rondkomen van zijn werk, is de prijs van een kunstwerk afhankelijk van aantal factoren waar in algemene zin een paar dingen over te zeggen valt. Schilderijen zijn duurder dan foto’s of werk op papier (etsen, houtsnedes, litho’s etc). Dit komt omdat een schilderij uniek is, en een ets of houtsnede in hogere oplage gedrukt kan worden. Daarnaast heeft het simpelweg te maken met de tijd die een kunstenaar er aan besteed heeft. En natuurlijk speelt bekendheid en populariteit van een kunstenaar vaak mee. 
Als een werk niet meer in optimale staat is, wat bij een veilinghuis regelmatig voorkomt, kan dat ook veel schelen in de prijs. De prijzen van een werk kunnen flink variëren. In een galerie kan een ets van Harry van Kruiningen een paar honderd euro kosten, terwijl ik er op Marktplaats een op de kop tikte voor slechts 70 euro. Voor zo’n koopje heb je vaak veel geduld nodig, en tijd en zin om te zoeken. Het voordeel van veilinghuizen is dat je ook daar nog wel eens geluk kunt hebben, en dat je in een catalogus al kunt zien waarop een werk getaxeerd wordt. Zo kun je een inschatting maken of het voor jou betaalbaar is of niet.


Vragen over kunst kopen? Mail naar eline@kunstindekijker.nl Ik hoor ook graag of je wat aan dit artikel hebt gehad!  

Vandaag eens een ander type boekbespreking. Dit boek lees je namelijk niet in één adem uit, maar je doet er maar liefst twaalf weken over! (Of een stuk langer, als je discipline je weleens in de steek laat). Ik heb het over The Artist's way van Julia Cameron. Ik ben er dan ook nog in bezig, maar ik deel graag mijn ervaringen tot nu toe.

Onder kunstenaars en creatieven is dit haast een cult-boek geworden. Het boek heeft als ondertitel "Vind je eigen inspiratie" en dient om je creativiteit verder te ontwikkelen en 'creatieve blokkades' op te heffen. Hoewel het zoals gezegd veel gebruikt wordt door kunstenaars en creatieven, denk ik dat het voor heel veel mensen nuttig kan zijn. Gaandeweg het boek word je je namelijk bewust van allerlei processen die je tegenhouden. In je werk, of in dit geval je creativiteit. 

Ochtendpagina's en kunstenaarsafspraakjes
Eerst maar eens iets meer over de opbouw van het boek. Eigenlijk is The Artist's way een cursus van twaalf weken. Het bevat dan ook twaalf hoofdstukken om door te werken. Een hoofdstuk is weer onderverdeeld in tekst en opdrachten. Twee opdrachten gelden voor de hele duur van het boek (en als het aan Julia Cameron ligt, voor je hele leven): het schrijven van de dagelijkse Morningpages en het hebben van een wekelijks 'kunstenaarsafspraakje'. Ik geeft het toe, van dit soort woorden kreeg ik ook al de kriebels. Maar het blijken tóch nuttige instrumenten te zijn. De ochtendpagina's zijn eigenlijk een soort dagboek, maar dan veel intuïtiever. Het is de bedoeling dat je elke ochtend drie pagina's vol schrijft, met om het even wat. Het moet vloeiend gaan, dus tik je zinnen achter elkaar zoals: "Ik kijk naar buiten en er zitten heel veel vogels in de tuin. ze maken echt ontzettende herrie. Er is ook al een buurman aan het boren geslagen voor de derde dag op rij, ik word helemaal gek van al het geluid." Inderdaad, niet de meeste creatieve tekst die ik ooit geschreven heb. Toch heeft dit 'gebrabbel' een functie. Na een tijdje merkte ik dat mijn hoofd opgeruimd was als ik eerst dit soort pagina's had volgeschreven. Het schrijven van teksten voor mijn werk, ging regelmatig opvallend makkelijk hierna. Bij het schrijven van de ochtendpagina's is er totaal geen druk om een mooie of goed gestructureerde tekst te maken, omdat álles goed is. Naast het leegmaken van je hoofd, kan het ook zijn dat je na een tijdje toch automatisch overschakelt naar het opschrijven van belangwekkendere overpeinzingen dan wat je uit je raam ziet. De woordenstroom komt immers op gang. Hoewel ik de ochtendpagina's niet elke dag heb gedaan, is het wel iets dat ik er in blijf houden. 
En dan het kunstenaarsafspraakje. Dat is eigenlijk gewoon een ander woord voor bewuste tijd voor jezelf. Wel is het de bedoeling dat je dan iets 'creatiefs' gaat doen, maar dat moet je niet opvatten in de kunstzinnige zin van het woord. Creatief slaat meer op onverwachts of geks, iets waar je zin in hebt. Het kan zijn dat je midden in de winter op een terras een rosé gaat drinken. Of dat je naar de Efteling gaat. Of dat je naailes gaat volgen. Of een middag langs het strand wandelen. Alles waar je zin in hebt, met één beperking: dat je het alleen doet. Het is de bedoeling dat je daardoor meer ruimte krijgt om te voelen wat je wilt. Tot nu toe (ik zit in week 5 van het boek), is het er nog niet zo vaak van gekomen. Een keer ben ik naar een museum gegaan, als ik het me goed herinner. Wel probeer ik vaker een uurtje alleen maar naar muziek te luisteren. Misschien telt dat ook? 

Andere opdrachten
Elke week biedt naast de vaste opdrachten ook een hele rij extra opdrachten. Vaak gaat het dan om het maken van lijstjes. "Maak een lijstje van 5 mensen die je bewondert. Wat bewonder je in hen?", "Maak een lijstje van dingen die je zou doen als je geld had". Maar er zijn ook invulvragen als: "Als kind had ik..... willen doen", "Als ik me niet zou schamen zou ik ..... doen". Er zit vrij veel herhaling in de vragen maar dat zorgt in veel gevallen voor dat het juist vrij snel duidelijk wordt wat het is waar jij van droomt of wat jou tegenhoudt. 

Onsje minder
Julia Cameron schrijft ontzettend Amerikaans. En daarbij hoort een flinke schep Godsbesef. In dit geval vrolijk vergezeld met spirituele quotes van allerlei mensen over creativiteit, onzekerheid en godsbesef. Wat mij betreft mag dat wel een onsje minder. Tegelijk gaat het in het boek júist over zo'n kritische houding ("wat een onzin, dat iedereen creativiteit heeft gekregen") en word je aangespoord om er gewoon maar even in mee te gaan en te zien wat het je oplevert. Als je dat doet, sommige zinnen met een korreltje zout neemt of er je eigen draai aan geeft, is The Artist's way een inspirerend boek. 

Wat levert het me op?
Nu ik zelf in het boek bezig ben, zocht ik online naar ervaringen en boekbesprekingen van The Artist's Way. Ik vond er veel, maar opvallend genoeg houden veel mensen voor zich wat ze er zelf nu precies aan gehad hebben. Niet zo gek, omdat het vaak om dingen gaat waar je je kwetsbaar of onzeker over voelt. Toch wil ik wel een aantal dingen op dit blog delen. Zoals ik al schreef blijken de ochtendpagina's een handig hulpmiddel voor mij om mijn hoofd leeg te krijgen. Perfectionist als ik ben, is het heerlijk om als opdracht te hebben alles op te schrijven wat in je opkomt. Dat kan immers nooit verkeerd zijn. 
Ik ben onder andere aan dit boek begonnen omdat ik tot ongeveer mijn zestiende heel veel schreef, met name poëzie. Ik deed mee aan verhalen- en gedichtenwedstrijden en won ook wel eens, maar bovenal schreef ik voor mijzelf. Hele schriften vol. En ik was er goed in. Maar op een bepaald moment ben ik daarmee gestopt. Ik vond dat wat ik schreef niet goed genoeg was en dat ik het inmiddels wel een stuk beter zou moeten kunnen. Terwijl ik dit opschrijf weet ik dat het belachelijk klinkt, maar eigenlijk wilde ik op mijn 18e ongeveer al drie dichtbundels gepubliceerd hebben ;-) En twee boeken van het kaliber Thea Beckman. Door het lezen van The Artist's Way kan ik beter de vinger leggen op de redenen waarom ik niet veel meer schrijf en ben ik langzaam weer begonnen. In plaats van gelijk bestsellerauteur te worden wil ik weer gewoon plezier krijgen in het schrijven. Zaterdag neem ik een volgende stap (en dat is dan gelijk mijn 'kunstenaarsafspraakje van deze week): ik ga naar een workshop Schrijven voor kinderen van Bas Maliepaard en Anke Kranendonk. En ik heb me óók opgegeven voor een schrijfcursus Familiegeschiedenis schrijven. Ik heb er ontzettend veel zin in, dus dat is in ieder geval al winst! Volgende week een blog over hoe de workshop is gegaan. 

Ook aan de slag met je creatieve ambities? Bestel dan hier The Artist's Way. 

Kwetsbaar en poëtisch. Dat typeert Vele hemels boven de zevende, het debuut van de Vlaamse Griet Op de Beeck. In dit boek vertellen vijf hoofdpersonen,  verdeeld over drie generaties, over hun levens: Jos, Eva, Elsie, Casper en Lou. Ze nemen je mee in hun moeilijkheden, hun pijn, hun verlangens en onzekerheden.  Het is zo’n boek vol zinnen die je wilt opschrijven om ze in een mooi doosje te bewaren. 

Eva en Elsie zijn de dochters van Jos. Lou is het gevoelige dochtertje van Elsie en heeft een bijzondere band met haar alleenstaande tante Eva. Casper en Elsie zijn minnaars. Vooral de band tussen Lou en Eva wordt mooi uitgewerkt: ‘Mama doet ook graag alsof er niks aan de hand is. Alsof vrolijk zijn normaal is. (…) Eva lijkt helemaal niet op mama, ook al zijn het zussen. Eva voelt veel, net als ik. Eva kijkt goed, en luistert nog beter. Ik ben ook daarom zo graag bij haar, geloof ik.’ 

Tijdens het lezen heb ik van elke bladzijde genoten en ik begrijp de vijf-sterrenrecensie die De Volskrant aan dit boek gaf. Maar, nu ik het boek een paar weken uit heb en er nog eens over nadenk, vind ik de ontwikkelingen aan het einde van het boek zwak. De zeer tragische dood van Eva leidt bij de anderen tot beslissende keuzes die allemaal positief uitpakken. Een mooi en hoopvol einde, maar wel direct in tegenspraak met wat Eva zelf in het boek steeds weer pijnlijk duidelijk ondervindt: “Wat zou het prachtig zijn als mensen ook echt krijgen wat ze verdienen.” Juist de mislukkingen, de niet ingeloste verwachtingen, de zondagen waarop het leven te zwaar is om uit bed te komen, maken Vele hemels boven de zevende zo mooi. Dit boek had een verdrietiger, maar eerlijker einde verdiend. 

Dit is de tweede recensie van een serie boeken die ik in mijn vakantie las. De inhoud van mijn reiskoffer vind je hier. Lees ook wat ik vond van De vlucht van Jesús Carrasco. 

In een eerder blog ‘Ik ga op vakantie en ik neem mee’ zette ik de literaire inhoud van mijn vakantiekoffer voor jullie op een rijtje. Ik las niet alles in de twee weken dat ik in Italië verbleef (er moesten tenslotte ook steden en musea bezocht worden om van het uit eten gaan maar te zwijgen) maar ik kwam toch een heel eind. De komende dagen enkele recensies van wat ik zoal las. Vandaag: De vlucht van Jesús Carrasco. Een aanrader van wie houdt van boeken waar sfeer en taalgebruik belangrijker zijn dan het plot. 

Een jongen, wiens naam, leeftijd en locatie het gehele boek niet gespecificeerd worden, is op de vlucht voor de mensen uit zijn dorp. Hij verbergt zich aanvankelijk in een kleine schuilplaats onder de grond en trekt later verder, door een heet en dor landschap waar hij een oude geitenhoeder ontmoet bij wie hij veilig lijkt en die hem onder zijn hoede neemt. 

De vlucht is het debuut van Carrasco en wordt alom geprezen vanwege het poëtische taalgebruik. Zo schreef het Parool: “Hard, zinderend, poëtisch. En dat alles beheerst en mooi van stijl”. Over het algemeen genomen klopt die bewering, hoewel Carrasco toch ook regelmatig uit de bocht vliegt met vergezochte vergelijkingen en overdreven taalgebruik, met name in de eerste hoofdstukken van het boek met woorden als:  “cerebrale poriën”, “Zijn wilskracht baant zich als een Laocoön een weg door de vochtige schemer van zijn hersenen (..)”, “Hij neemt plaats op het Turkse zadel van zijn schedel (..)” “Een vreemde minuscule golf trekt over zijn voorhoofd als een slijmerig stuk schuurpapier dat zijn pijnlijke huid openkrabt. Opnieuw probeert hij tevergeefs zijn oogleden op te slaan. Ze zijn zwaar als gordijnen van goudleer.”  Door dit soort volgepropte zinnen bestaat het risico dat lezers afhaken in de eerste drie hoofdstukken van het boek, zeker omdat men dan nog moet wennen aan de beschrijvende schrijfstijl. 
Maar, wie doorleest merkt dat Carrasco zijn taal steeds beter in bedwang kan houden. Veel vaart komt er niet in het verhaal, maar het gaat in dit boek nu eenmaal meer om de sfeer dan om het plot. Je leeft je steeds meer in de ontberingen die de jongen moet ondergaan in. Ook het karakter van de oude man wordt mooi uitgewerkt, waarbij religieuze associaties aanwezig zijn. Niet alleen doordat de man zelf als ‘goede herder’ optreedt en de jongen een plek gunt bij zijn kudde, maar ook vanwege zijn opvattingen over hoe om te gaan met vijanden. 

De jongen wordt op zijn vlucht gedwongen snel volwassen te worden. Hij wordt geconfronteerd met geweld, zowel van de natuur als van mensen, en hij staat er uiteindelijk alleen voor. Het boek is bij vlagen zwaar en heftig en de jongen krijgt  veel te verduren. Toch eindigt het boek positief en lijkt de jongen de weg die voor hem ligt aan te kunnen omdat “(…) God voor even de duimschroeven wat losser draaide”.