Hoe koop ik kunst?

Regelmatig hoor ik van vrienden of bekenden dat zij ‘wel iets anders boven de bank willen dan een IKEA-poster’, maar geen idee hebben waar ze moeten beginnen met zoeken. Voor iedereen die dit herkent, bij deze een korte cursus 'Kunst kopen voor dummies'. 

Waar koop ik kunst? 
Mensen blijken het vooral lastig te vinden waar ze moeten beginnen. Kunst wil je immers het liefst zien, maar waar kan dat? En zijn er ook goedkopere alternatieven voor de ‘dure' galeries? Een overzichtje:  

Direct via de kunstenaar
Het allerleukste is toch wel als je direct van de kunstenaar koopt. Soms tref je die op kunstbeurzen, maar vaker gewoon in hun atelier. Zoals ik eerder al schreef vermelden veel kunstenaars jammergenoeg op hun website geen prijzen. Wat mij betreft zouden ze dat veel vaker moeten doen en ook moeten aangeven dat je bij hun atelier langs kunt komen. Als je zelf ziet hoeveel aandacht en vakmanschap er in een werk wordt gestopt, is de prijs ineens niet zo hoog meer. Bovendien kun je ál je vragen aan een kunstenaar stellen over zijn werk en hoef je geen commissie te betalen over je aankoop, zoals bij veel galeries en veilinghuizen het geval is. Een mooie manier om op één dag meerdere ateliers aan te doen is bijvoorbeeld via de Kunstroute, die ook in Leiden wordt gehouden (Kunstroute Leiden). Ook de afstudeerexposities van de kunstacademies zijn een hele goede manier om veel kunst te zien en ook voor een betaalbare prijs aan te schaffen. 

Galeries
Elke stad heeft wel een paar galeries. Vaak zijn ze vrij specialistisch en laten werken uit een bepaalde periode zien of alleen in een bepaalde techniek.  Er zijn goede dingen te vinden, maar je bent natuurlijk sterk afhankelijk van de keuze van de galeriehouder. Misschien is het niet jouw ‘smaak’, en dan ben je snel uitgekeken. Ook zijn werken in galeries soms vrij prijzig voor de beginnende kunstkoper. Niet voor iedereen ideaal dus. Wees in ieder geval niet bang om een galerie binnen te lopen. Net als in een kledingwinkel is het helemaal niet raar als je alleen even rondkijkt. 

Kunstbeurzen
Het voordeel van kunstbeurzen is dat je er véél kunt zien. Door veel te kijken ontdek je wat je eigen smaak is. Voordeel is ook dat je op zo’n kunstbeurs gemakkelijk prijzen kunt vergelijken. Kunstbeurzen heb je in alle soorten en maten én voor alle portemonnees. Als beginnende kunstkoper is de TEFAF geweldig om je ogen uit te kijken, totdat je bij het prijskaartje komt. Een mooi alternatief is dan wellicht de Affordable Art Fair, voor kunst tot 5.000 euro. Overigens is ook voor mijn portemonnee 5.000 euro nog een enorm bedrag. Voor jou ook? Dan kun je ook eens naar de Kunstjaarbeurs in Amsterdam, een stuk laagdrempeliger en vaak ook betaalbaarder. 

Veilinghuizen
Tijdens mijn studie werkte ik twee dagen per week bij Veilinghuis Van Stockum's Veilingen in Den Haag. Op deze manier kocht ik mijn eerste kunstwerken. Veel mensen weten niet precies hoe een veiling in zijn werk gaat en worden daardoor afgeschrikt. Terwijl je via een veilinghuis aan prachtige spullen kunt komen, vaak voor een hele goede prijs. 
Bij de meeste veilinghuizen worden er eerst kijkdagen georganiseerd. Met een catalogus in de hand kun je alle objecten bekijken en zie je ook de richtprijs staan. Regelmatig bevat een catalogus een beschrijving als ‘map met 14 zeefdrukken, diverse kunstenaars’. In dat geval moet je dus wel gaan kijken wat er precies allemaal tussen zit. Dit zijn wel vaak de beste koopjes! 
Op de veilingdag zit je, met een biednummer, in de zaal en komen de objecten (in sneltreinvaart) langs. De veilingmeester noemt het kavelnummer (het nummer van object) en het startbedrag (vaak 70 procent van het genoemde bedrag in de catalogus) en geeft bij bijzondere objecten een korte beschrijving. Nu kan er geboden worden. Als je je biednummer omhoog steekt doe je een bod. De hoogste bieder wint.
 Let op: er zitten wel wat haken en ogen aan het kopen bij een veilinghuis. Zorg dat je voor jezelf een duidelijke limiet hebt. In de spanning van het bieden is het verleidelijk om door te blijven gaan omdat je  jouw werk wilt 'winnen'. Het tweede punt waar je op moet letten is dat je over je aankoop nog ‘opgeld’ betaalt aan het veilinghuis. Vaak bedraagt dat ongeveer 25 procent. Koop je iets van 100 euro, dan betaal je daarbovenop nog 25 euro aan het veilinghuis. 

Internet
Zelf heb ik een aantal aankopen via Marktplaats en Museumveiling.nl gedaan. Het nadeel is dat het aanbod soms beperkt is, en soms juist overweldigend groot. Als je via marktplaats op zoek gaat moet je wel weten wat je wilt hebben. Als je heel gericht op een kunstenaar zoekt, kun je nog wel eens leuke dingen tegenkomen. Zo kocht ik er een werk van Harry van Kruiningen. 

Wat moet ik kopen?
Dit is een makkelijke vraag. Het antwoord luidt: wat je zelf mooi vindt. Er is geen kunsthistoricus of galeriehouder die jou moet vertellen wat ‘goede kunst’ is. Het belangrijkste is dat je veel, héél veel gaat bekijken. Door te kijken leer je wat je eigen smaak is. Ook zal je op den duur merken dat je smaak zich ontwikkelt en dat je sommige dingen beter gaat vinden dan andere. Er zijn natuurlijk wel een aantal dingen waar je op kunt letten. Als je kunst via een veilinghuis of via internet koopt, is het belangrijk dat je goed oplet of het werk in goede staat is. Vooral werken op papier kunnen soms flink beschadigd zijn door blootstelling aan licht of vocht. Bij werken op papier is het ook goed om te letten op de oplage. De notering 50/1500 geeft aan dat je nummer 50 uit een oplage van 1500 stuks hebt gekocht. Niet zo heel erg uniek dus (overigens kunnen bij sommige druktechnieken de drukken onderling wel degelijk verschillen). 
Dat je moet kopen wat je mooi vindt is natuurlijk overduidelijk als je het werk aan de muur wilt hangen en er elke dag tegenaan wilt kijken. Als je ambities hebt om een kunstcollectie te beginnen ligt het wat anders. Dan is het goed om na te denken wát je precies wilt verzamelen: hedendaagse kunst? En welk discipline dan? Natuurlijk heb je je persoonlijke voorkeuren, maar als je bijvoorbeeld een collectie ‘na-oorlogse Nederlandse prentkunst’ begint moet er natuurlijk een Klaas Gubbels in je collectie zitten, ook al vind je dat persoonlijk niet zo mooi. 
Kunst kopen omdat je hoopt dat het veel waard wordt is overigens meestal niet zo'n slim idee. Ook kunstenaars kunnen 'uit' raken en het is dus zeker niet gezegd dat kunst zijn waarde altijd blijft behouden. Natuurlijk zijn er de uitzonderingen, maar die komen bijna alleen voor in tv-programma's als 'Tussen kunst en kitsch'. 

Wat mag dat dan kosten?
Veel mensen denken dat kunst kopen niet voor hen is weggelegd. Dan heb ik goed nieuws: je kunt al kunst kopen vanaf een paar tientjes. Veel mensen vinden de prijs van wat zij mooi vinden erg hoog. Vaak is dat omdat het onduidelijk is waarop de prijs gebaseerd wordt of omdat ze kunst zien als iets 'extra's'. Om te plagen vraag ik dan weleens wat hun flatscreen heeft gekost of de nieuwe design-zithoek. En of dat toevallig unica zijn? Vaak hoor ik ook: "ja, maar dát gebruik ik elke dag". Maar dat geldt voor kunst aan je muur net zo goed als voor je eettafel of je bank. Door bij dit soort dingen stil te staan gaat het idee over de prijs van kunst al naar een wat realistischer niveau.
Kunstenaars op hun beurt adviseer ik vaak om eens een berekening te maken van hoeveel ze zouden moeten verkopen en voor welke prijs om rond te kunnen komen van hun werk. Meestal licht dat bedrag een stuk hoger dan wat ze daadwerkelijk voor hun werk vragen. 
Naast het feit of de kunstenaar moet rondkomen van zijn werk, is de prijs van een kunstwerk afhankelijk van aantal factoren waar in algemene zin een paar dingen over te zeggen valt. Schilderijen zijn duurder dan foto’s of werk op papier (etsen, houtsnedes, litho’s etc). Dit komt omdat een schilderij uniek is, en een ets of houtsnede in hogere oplage gedrukt kan worden. Daarnaast heeft het simpelweg te maken met de tijd die een kunstenaar er aan besteed heeft. En natuurlijk speelt bekendheid en populariteit van een kunstenaar vaak mee. 
Als een werk niet meer in optimale staat is, wat bij een veilinghuis regelmatig voorkomt, kan dat ook veel schelen in de prijs. De prijzen van een werk kunnen flink variëren. In een galerie kan een ets van Harry van Kruiningen een paar honderd euro kosten, terwijl ik er op Marktplaats een op de kop tikte voor slechts 70 euro. Voor zo’n koopje heb je vaak veel geduld nodig, en tijd en zin om te zoeken. Het voordeel van veilinghuizen is dat je ook daar nog wel eens geluk kunt hebben, en dat je in een catalogus al kunt zien waarop een werk getaxeerd wordt. Zo kun je een inschatting maken of het voor jou betaalbaar is of niet.


Vragen over kunst kopen? Mail naar [email protected] Ik hoor ook graag of je wat aan dit artikel hebt gehad!