Deze zomer werkte ik voor het Taalmuseum aan een expositie én magazine die een dwarsdoorsnede laat zien van Leids taalonderzoek. De expositie De zin van taal | Language for society is vanaf 15 september tot en met 30 november 2018 te zien in de Oude UB, aan het Rapenburg 70.

Het was een spannend project want alles moest in de zomer gebeuren: het kiezen van de onderwerpen, het schrijven van de teksten voor het magazine, het maken van passende beelden voor in de expositie, de vormgeving en natuurlijk de publiciteit. En zie maar eens interviews of afspraken te prikken als iedereen op vakantie is....

Gelukkig is het gelukt en staat er nu een mooie expositie en een heel interessant en divers magazine. Maar waar gaan die nu precies over? 

Met Het Taalmuseum wilden we laten zien dat taalwetenschappers interessante perspectieven en zinnige antwoorden geven op grote vraagstukken van onze tijd. Identiteit, digitalisering, gezondheid en innovatie houden de gemoederen bezig en bepalen het nieuws en maatschappelijke discussies. Met de tweetalige expositie De zin van taal | Language for society laat Het Taalmuseum zien hoe taal- en cultuuronderzoek dergelijke debatten kan verrijken. 

De diversiteit aan taalonderzoek zal je verrassen! (Dat deed het mij in ieder geval). Wat denk je van taaltests die ziektes eerder helpen ontdekken? Of van een bril die als vertaalcomputer kan fungeren? Maar ook het onderzoek naar en het behouden van bedreigde talen en het reconstrueren van migratieroutes aan de hand van taal en het tegengaan van nepnieuws komt aan bod in het magazine De zin van taal | Language for society. Het mooie is: het magazine is gratis te krijgen tijdens de expositie in Rapenburg 70 in Leiden, maar is ook online te lezen. Je vindt het magazine hier. 

Thalia de Jong maakte prikkelende beelden die de vier thema's Identiteit, digitalisering, gezondheid en innovatie verbeelden. Je kunt ze nog tot en met 30 november bekijken aan Rapenburg 70. 

Voor een keer curator zijn en mogen dwalen door het depot van een kunstmuseum om te kiezen uit Verborgen Kunstwerken die het Nederlandse publiek nooit te zien krijgt. Wie wil dat nu niet? Eind januari opende het tweede Pop-Up museum van De Wereld Draait Door. In het Allard Pierson Museum zijn negen zalen gevuld met werken uit de depots van twaalf musea.  En zoals het een ‘echte’ tentoonstelling betaamt, is er bij de expositie een tentoonstellingscatalogus verschenen. In het rijk geïllustreerde boek is de keuze van alle gastconservatoren, van zowel het eerste als het tweede DWDD Pop-Up museum, te zien.  

Bladerend door het boek viel mij de gelijkenis op met de ervaring die ik had bij De Grote Kunstshow afgelopen weekend in de Rotterdamse Schouwburg. Daar werd beeldende kunst in het theater gebracht. De bezoeker werd meegenomen in de verhalen en associaties die die kunstwerken oproepen. Dezelfde insteek komt naar voren in de catalogus DWDD Pop-Up museum. Er is in het boek geen kunsthistorische lijn te bekennen en geen achtergrondinformatie over de kunstenaars of de materialiteit van het kunstwerk te vinden. Is dat erg? Voor mijn kunsthistorische hart misschien wel. Maar voor mijn theaterhart, dat houdt van verhalen, biedt het boek genoeg moois: het laat je zien dat kunstwerken geladen kunnen worden met je eigen verhaal. Dat kijken naar kunst een hoogst persoonlijke ervaring kan en mag zijn. Dat jouw eigen associaties, los van wat kunsthistorisch belangrijk is, een prachtige tentoonstelling kunnen opleveren.

Duidelijk wordt dat alle conservatoren een eigen insteek hebben bij het kiezen van hun werken. Ze starten met één werk dat hen raakt (Joost Zwagerman), vanuit hun expertise (Cécile Narinx), werken met een thema (Pieter van Vollenhoven), of kiezen op gevoel (Nico Dijkshoorn) of genre (Marc-Marie Huijbregts). Het levert duidelijk een bijzondere intimiteit op tussen conservatoren en kunstwerken, die Carice van Houten zelfs verleidt om Henri Fantin-Latour liefkozend ‘Henri’ te noemen. Het plezier van de conservatoren en onbevangenheid waarmee ze door de collecties mochten grasduinen straalt het rijk geïllustreerde boek ook uit. Er is geen goed of fout, er is alleen heel veel plezier in het kijken, waarbij we onze eigen gedachten en ideeën op het werk mogen loslaten. Zoals Jan Mulder de kijker en lezer een opdracht meegeeft: “Kijk goed. Kijk voor de zekerheid nogmaals. Vorm uw eigen mening. Slik niet klakkeloos alles wat er staat en hangt. Wees uw eigen kunstpaus.” Zo’n advies, om beter en langer te kijken is natuurlijk altijd een aanrader. Ook bij dit boek. Bij een tweede keer lezen en kijken blijken keuzes die aanvankelijk zo voor de hand liggend leken bij nader inzien toch te verrassen.

Ik begon dit blog met een vergelijking met De Grote Kunstshow die ik bijwoonde. Op het eind van het boek, lezend in het artikel van Sywert van Lienden, springt me nog een opvallende overeenkomst in het oog. Het Walthamstow Tapestry wist het te maken tot zowel de DWDD expositie als tot een optreden in de Rotterdamse Schouwburg. Zo zag ik een werk dat zijn dagen in een museumdepot en in een privécollectie slijt ineens twee keer in één week. ‘Hoeveel van die tapijten heeft de kunstenaar eigenlijk gemaakt’, vraag ik me plotseling af. Zo stuit ik op wat voor mij het struikelblok is bij deze expositievormen waar het persoonlijke overheerst. Ik móet nu weten hoe dat tapijt van Grayson Perry is gemaakt, hoe groot het is, hoeveel er van zijn en wat de betekenis van dat werk nu eigenlijk is. In de catalogus is daar niets over te vinden. Maar gelukkig hebben we het internet nog…..
​
Winactie
DWDD Pop-Up museum – Verborgen kunstwerken uit Nederlandse musea verscheen bij Lebowski Publishers en kost 24,99 euro. Ik mag een exemplaar van de catalogus weggeven. Kans maken om te winnen? Laat een reactie achter onder deze post of deel deze blog op social media.  

PS: wie ook meer wil weten over Grayson Perry's vijftien meter lange Walthamstow Tapestry kan hier foto's bekijken en hier een boeiend artikel vinden. 

Tot een paar weken geleden had ik nog nooit gehoord van Fondation Louis Vuitton in Parijs. Niet zo heel gek, want dit particuliere museum voor moderne en hedendaagse kunst is pas vorig jaar geopend. Bovendien kom je er niet snel terecht als je zomaar wat door Parijs struint: het bevindt zich namelijk aan de rand van het Bois de Boulogne. Maar het is zeker de moeite waard om een paar metrohaltes te nemen want het gebouw én het uitzicht vanaf de vier terrassen is adembenemend mooi. 


Niemand minder dan architect Frank Gehry, die ook verantwoordelijk is voor het Guggenheim in Bilbao, tekende voor het ontwerp. Hij maakte voor de collectie van Bernard Arnault een 'schip' met 12 glazen zeilen. Van de bouw kun je prachtige foto's en video's vinden op deze pagina.  
Op het laagste niveau van het museum word je omgeven door water en kun je door Inside the Horizon lopen dat Olafur Eliasson speciaal voor deze plek maakte. Het caleidoscopische werk, bestaande uit allerlei spiegels en verlichte gele glaspanelen, is niet alleen mooi maar ook heel erg grappig om doorheen te lopen.
Wanneer je vervolgens door het gebouw dwaalt word je steeds opnieuw verrast door de imposante glazen zeilen, gecombineerd met een houten constructie. Misschien wel de grootste publiekstrekker zijn tenslotte de vier terrassen die je een geweldig uitzicht geven over het Bois de Boulogne en het zakendistrict van Parijs. 

Gratis toegang tot het park 
Bovendien geeft je museumticket toegang tot Le Jardin d'Acclimatation, een vriendelijk park (150 jaar oud) waar het fijn doorheen teruglopen is naar de metro en waar allerlei attracties voor kinderen zijn (denk aan een zweefmolen, ouderwetse trapwagens etc). Ook zijn er regelmatig activiteiten in het park. Zo kwamen wij in een Koreaans festival terecht, waar we anders nooit heen zouden zijn gegaan. Erg leuk! 

Zijn er ook minpunten? Ja. Het museum is geen gebouw waar je automatisch je weg in vindt. Af en toe moest ik op de plattegrond opzoeken waar ik me bevond. En stiekem verwacht je bij het zien van het kolossale gebouw toch nóg meer kunst dan de 11 expositieruimtes die het museum nu bevat. Desondanks is het gebouw zelf wat mij betreft de prijs van het toegangskaartje (14 euro) ruimschoots waard! 

In juni 2015 verscheen een prachtig, rijk geïllustreerd boek waaraan ik vanuit de Van der Leeuwstichting een bijdrage mocht leveren in de vorm van een artikel over de stichting. Het boek 'Hendendaagse kunst in Nederlande kerken, 1990-2015' geeft voor het eerst een beeld van de veelstemmige dialoog tussen (museale) kunst en kerk in tijden van secularisatie. De kunst - van Jan Dibbets tot Teun Hocks, van Marc Mulders tot Marlene Dumas, van Maria Roosen tot Tinkebell - is het uitgangspunt, terwijl de kerk de context en (vaak letterlijk) de ruimte schept. De twintig artikelen en interviews zijn geïllustreerd met foto's en beeldessays. De publicatie, samengesteld door Joost de Wal, is verschenen bij uitgeverij Lecturis. Via deze link is het boek (deels) in te kijken en te bestellen>

Sinds kort werk ik aan een nieuw opdracht, die ik zelf heel gaaf vind: teksten produceren voor de app Wolfgang. Dit is een app die ontwikkeld is om ín de concertzaal te gebruiken bij een klassiek concert. De app geeft je informatie over wat je hoort, precies op het juiste moment. Best een flinke vernieuwing voor de toch wel traditionele wereld van klassieke muziek. Gelukkig is de app zo ontworpen dat het beeldscherm niet oplicht en dus niet storend is voor andere concertbezoekers. 

'Maar weet jij dan zoveel van klassieke muziek?', hoor ik jullie denken. Nou, nee. De app is bedoeld voor mensen die geïnteresseerd zijn in klassieke muziek maar er niet ongelooflijk veel vanaf weten. Daarom werd een tekstschrijver gezocht die wel het verschil kan horen tussen een klarinet en een hoorn, maar die zich niet verliest in muziektheorie. Ik probeer in de teksten de gebruiker mee te nemen in het 'verhaal' van het stuk: waar gaat het over, waarom jagen die violen de muziek op en wie was de componist eigenlijk? Best spannend of dat lukt, vind ik. Vooralsnog leert deze klus me in ieder geval ook zelf beter te luisteren, en dat is al winst! 

Volgende week wordt de app gelanceerd en is hij voor iedereen te downloaden. Je moet wel een deelnemend concert bezoeken om gebruik te kunnen maken van de app. Over twee weken probeer ik de app zelf uit. Dan horen jullie meer!  
 

Januari is gedichtenmaand. Niet alleen omdat de Gedichtendag (dit jaar op 29 januari) erin valt, maar ook omdat deze maand de verjaardag van #poëzievoorhetslapengaan is. In de  nacht van 14 op 15 januari, om precies te zijn. Drie jaar oud inmiddels (voor de niet-twitteraars onder jullie: onder de naam #poëzievoorhetslapengaan twitter ik (elke) avond een paar dichtregels om mee te nemen in de nacht, van bekende en minder bekende dichters) en inmiddels met een flinke schare trouwe fans.

Het mooie is dat deze dichtregels nog steeds onverwachte reacties oproepen. Soms zijn dichtregels ineens pijnlijk actueel, door het nieuws of door persoonlijke omstandigheden van een van de volgers. Ik heb al vaak gehoord én meegemaakt dat een paar rake woorden troost kunnen geven, of soms een onverwachte lach. Een paar voorbeeldjes van #poëzievoorhetslapengaan van afgelopen tijd: 

Wat deed ik dit jaar nog meer met poëzie?

Ik ben gek op gedichten en mooie woorden en kom het dan ook op allerlei plekken tegen. Ook in mijn werk. Naast #poëzievoorhetslapengaan kwam ik poëzie ook tegen in de Rothko-tentoonstelling in het Gemeentemuseum in Den Haag. Deze prachtige tentoonstelling prikkelde met beelden en bracht daardoor ook woorden boven. Ik schreef er een blog over: 'Flarden poëzie bij Rothko". Ook vermaakte ik me een dag lang met het maken van boektitelgedichten. 
Hoe dingen weer mooi bij elkaar komen gaf mijn werk voor Peter-Jan Soeters aan. Enkele jaren geleden koos ik zijn gedicht als winnaar van de Tik van de Molen twittergedichtprijsvraag. Zijn gedicht kwam op onze waterfles terecht en hij mocht op het festival zijn werk voordragen. Afgelopen jaar mocht ik hem helpen bij de publiciteit voor zijn 'Bundel', een letterlijke 'bundeling' van zijn gedichten: losbladig en met een mooie houten kaft. Je kunt Bundel hier bekijken en bestellen. 

En zelf? Zelf dicht ik ook zo af en toe. Met gemengde gevoelens, omdat ik het graag beter zou willen kunnen: 

Er schuilt een dichter diep in mij
die danst en vecht met woorden
maar liever stil zijn gang blijft gaan
uit angst dat niemand hem wil horen.
Er schuilt een dichter diep in mij: 
zal ik hem vermoorden? 


Ook 's avonds dichtregels lezen voor je in slaap valt? Volg #poëzievoorhetslapengaan via mijn twitteraccount @ElineLevering . Iets vragen? Mail me op eline@kunstindekijker.nl . 

In mijn blog Wat je niet moet doen als je de Rothko-expositie bezoekt vertelde ik al over de associatie met de Capella Scrovegni die ik had tijdens de opening. Die persoonlijke associaties, die voor iedereen anders zijn, vind ik boeiend. Zoals velen van jullie weten ben ik gek op poëzie en gebruik daar ook graag fragmenten van, zoals bijvoorbeeld in #poëzievoorhetslapengaan . Heel vaak roepen gebeurtenissen of beelden fragmenten van gedichten bij mij op. Zo ook in de expositie. Hoewel ik me ervan bewust ben dat ik zomaar een bouwsteen trek uit een zorgvuldig opgesteld gedicht, deel ik die flarden poëzie toch graag met jullie, omdat ze wat mij betreft weer een andere, persoonlijke betekenis krijgen met het werk van Rothko in gedachten .

In het interview in de catalogus bij de Rothko-expositie vertelt Henk van Os over het verlangen van Rothko om 'op te lossen'. Van Os noemt dit ook in relatie met het laatste rode werk van Rothko en diens zelfmoord, waarbij hij zijn polsen doorsneed. Heftig, maar ook de reden waarom direct een fragment van een gedicht van Willem Wilmink in mij opkwam, dat eigenlijk over 'opa' gaat maar ook precies lijkt te passen bij Mark Rothko: 

"doodgaan is dus niet zoiets als nacht
het is de steeds grotere ruimte die
hij voor zichzelf heeft bedacht"

- Willem Wilmink- 

In een twitterconversatie met een Rothko-fan vertrouwde zij me toe dat het werk van Rothko op haar de uitwerking heeft " dat je op wilt gaan in het beeld, niet weg wilt, en het tegelijk teveel is, te overweldigend". Hoe mooi is het als dat over je werk, over jou gezegd wordt? Ook Rutger Kopland verlangde daar blijkbaar naar: 

"ik heb altijd gewild dat ik dat was, een lege
plek voor iemand, om te blijven"

- Rutger Kopland - 

Zoals ik in mijn vorige blog al schreef was ik zelf erg onder de indruk van een werk op papier, waar zwart en blauw onder een lichtgevende band geplaatst zijn. Het lijkt wel alsof Ingmar Heytze dit gedicht schreef terwijl hij het werk zag: 

“.. doorzichtig
blauw of peilloos zwart; een mooi, groot
ademhalen onder de maan.”

- Ingmar Heytze - 

In mijn ogen hebben woorden een ongelofelijke kracht. Fragmenten uit poëzie kunnen troostrijk zijn, als ze passen bij het moment of bij je gevoel. Daarvoor is de context van het gedicht niet altijd nodig. Net als poëzie is het werk van Rothko troostrijk en lijkt het soms te zeggen:

"Laat mijn verdriet altijd groter wezen 
dan het jouwe
zodat het eromheen kan liggen
als armen"

- Herman de Coninck - 

Tot vanmiddag had ik er nog niet van gehoord, maar nu ben ik verslaafd aan het Boektitelgedicht. Een boektitelgedicht is een stapel boeken uit je eigen boekenkast, waarvan de titels een gedicht vormen. Zo ver als in deze video ben ik nog niet gekomen, maar ik heb er toch al een aantal gemaakt. Doen jullie mee?